Nhà thờ đá Phát Diệm là quần thể nhà thờ Công giáo được đánh giá đẹp nhất Việt Nam. Công trình tọa lạc trên diện tích 22 ha ở thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình.
Năm 1828, ông Nguyễn Công Trứ – một vị quan tài ba. Vị thi sĩ nổi tiếng được triều đình Huế phái ra Bắc với chức danh “Dinh Điền Sứ” khai phá những vùng đất mới. Ông chính là người đã lập ra huyện Tiền Hải (Thái Bình) và huyện Kim Sơn (Ninh Bình). Hai huyện này hiện nay là 2 huyện trù phú, nhộn nhịp xứng với tên gọi “biển bạc”, “núi vàng”.
Quần thể nhà thờ Phát Diệm xây dựng tại vùng đất Kim Sơn do linh mục Phêrô Trần Lục. (Còn gọi là cụ Sáu, 1825-1899) chủ trì xây dựng. Cụ Sáu trụ là linh mục chính xứ Phát Diệm từ năm 1965. Trong 34 năm là chính xứ Phát Diệm, Cụ Sáu đã lo giáo dục nhân bản. Cũng như đời sống đạo đức cho giáo dân. Đặc biệt với một cái nhìn rất rộng khi cho xây dựng quần thể nhà thờ Phát Diệm.
Công trình được khởi công vào năm 1875 và đến năm 1898 thì cơ bản hoàn thành
Cấu trúc nhà thờ đá Phát Diệm Ninh Bình Có thể kế đên như ao hồ, tượng đài, Phương Đình (tháp chuông), nhà thờ lớn. Nhà nguyện kinh thánh Rô Cô, các hang đá nhân tạo,… Nhà thờ Kim Sơn được xây dựng trong thời gian suốt 24 năm (1975 – 1988) với muôn vàn khó khăn. Những nguyên liệu vận chuyển từ các vùng Thanh Hóa, Nghệ An,… Xa hàng trăm cây số để về Phát Diệm xây dựng. Trong điều kiện phương tiện làm việc thô sơ, hàng ngàn tấn đá. Hàng trăm cột gỗ lim có cây dài tới 12m, đường kính 2,4m nặng trên 7 tấn được chuyển về đây để xây nên công trình này. Điểm nổi bật của trong kiến trúc của nhà thờ đá Phát Diệm là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc phương Đông và phương Tây. Tất các các hạng mục được bố trí theo một mặt bằng tổng thể hình chữ Vương. Không gian đóng mở theo phong cách tạo cảnh phương Đông rõ nét: trước là hồ nước, sau là núi. Theo quan niệm người Á Đông “Tiền có thủy, hậu có sơn”. Mong muốn mọi việc diễn ra tốt đẹp, an lành cho cuộc sống.
Quần thể nhà thờ Phát Diệm gồm nhà thờ lớn và 5 nhà thờ nhỏ. Trong đó có một nhà thờ được xây dựng hoàn toàn bằng đá tự nhiên, được gọi là nhà thờ đá. Phương đình (tháp chuông); ao hồ và 3 hang đá nhân tạo.
Toàn bộ phần mộc, nội thất nhà thờ và các bức vách hai bên được làm bằng gỗ lim thân lớn. Lợp mái là ngói mũi hài, loại ngói truyền thống ở các đình chùa.
Phương Đình Điểm nhấn quy mô nhất ở quần thể tôn giáo này là Phương Đình. Phương Đình có nghĩa là nhà vuông, hình dáng như cái đình làng rộng lớn mà trống trải. Chiều ngang 21 m, cao 25 m, gồm 3 tầng. Tầng dưới lớn nhất, xây hoàn toàn bằng đá xanh vuông vắn. Chia thành ba lòng, trong mỗi lòng có một sập đá. Sập đá ở lòng giữa to nhất, là một khối dài 4,2 m, rộng 3,2 m, dày 0,3 m.
Những nét kiến trúc đình chùa truyền thống Việt Nam
Nhà thờ Phát Diệm độc đáo ở chỗ mặc dù là công trình Công giáo. Nhưng được mô phỏng theo những nét kiến trúc đình chùa truyền thống của Việt Nam với vô số mái cong hình mũi thuyền.
Nhà thờ Phát Diệm được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu đá và gỗ lim. Gỗ được lấy từ nhiều địa phương như Nghệ An, Thanh Hoá, Sơn Tây…. Còn đá được đưa về từ núi Thiện Dưỡng cách Phát Diệm 30 km. Đá quý hơn lấy ở núi Nhồi gần tỉnh lỵ Thanh Hóa, cách 60 km.
Có những cây gỗ nặng tới 7 tấn, những phiến đá nặng đến 20 tấn đã được vận chuyển bằng phương tiện thô sơ hồi cuối thế kỷ XIX.
Nhà thờ đá Phát Diệm còn có nhiều chi tiết được chạm trổ rất tinh xảo. Quanh công trình được bài trí vô số hình tượng thân thuộc. Được lấy từ các làng quê Việt Nam như tùng, cúc, trúc, mai hay hoa sen…
Khuôn viên xanh mát xung quanh Nhà thờ
Nằm ở vị trí trung tâm là khu nhà thờ lớn, được xây cất chỉ trong 3 tháng cuối năm 1891. Nhưng công việc chuẩn bị vật liệu và trị chân móng đã kéo dài cả 10 năm trước đó.
Phát Diệm xưa vốn là vùng biển được phù sa bồi đắp, nền đất yếu. Cụ Sáu đã phải cho nhân công đóng xuống hàng triệu cọc tre. Và hàng nghìn khối đất đá mới đặt được nền móng vững chắc cho công trình tầm cỡ này.
Trái Tim Đức mẹ Trong hệ thống 5 nhà thờ nhỏ ở Phát Diệm có một ngôi được làm hoàn toàn bằng đá có tên là Trái Tim Đức Mẹ. Công trình được cụ Sáu cho xây đầu tiên trong cụm di tích này.
Nét cổ kính nơi đây
Nhà thờ dài 15,3 m, rộng 8,5m, cao 6 m. Hầu hết nền, cột, xà, tường, chấn song, tháp hay bàn thờ đều bằng đá. Do đó người Phát Diệm quen gọi là nhà thờ Đá.
Lễ hội giáng sinh là lễ lớn của công giáo, bởi vậy đây là dịp sinh hoạt văn hóa cộng đồng lớn tại giáo dân giáo phận Phát Diệm. Đêm noel Nhà thờ được trang hoàng lung linh với ánh đèn màu rực rỡ. Hệ thống hang đá, cây thông, đèn phát quang. Tạo nên một không gian độc đáo và tráng lệ khác thường. Lễ giáng sinh được tổ chức tôn nghiêm, linh thiêng tạo nên điểm thu hút cho giáo dân và du khách khi đến nơi đây trong đêm noel. Nhà thờ đá Phát Diệm Ninh Bình vững chãi Trải qua hơn 100 năm tồn tại với những tác động từ thiên tai, chiến tranh nhưng công trình vẫn vững chãi và gìn giữ được nguyên trạng cho đến ngày nay. Quần thể kiến trúc nhà thờ đá Kim Sơn đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1988. Tỉnh Ninh Bình và các cơ quan liên quan đang hoàn thiện hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận nhà thờ Phát Diệm là di sản văn hóa thế giới.
Bên trong thánh đường
Có thể thấy sự tinh tế trong lối kiến trúc nhà thờ phương Tây được giao thoa và kết hợp hài hòa với kiến trúc truyền thống phương Đông tại nên một sự cuốn hút đặc biệt cho công trình. Nhà thờ đá là điểm tham quan du lịch hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế khi đến với Ninh Bình.
TTBCXB
