Tổng quan về Thu hải đường – Begonia
Thu hải đường có danh pháp khoa học là Begonia, một chi thực vật có hoa thuộc họ Begoniaceae. Trong đó Begonia được chia thành 2 nhóm cơ bản dựa vào giá trị thực tế của chúng như hoa hay tán lá. Nhóm cây Thu hải đường vốn là một trong những loài cây trong nhà cổ điển với tán lá nhiều họa tiết sặc sỡ và hình dáng lá đa dạng. Trước đây cây Thu hải đường là chi Symbegonia nhưng đã được gộp chung với chi Begonia với khoảng 1400 loài, trở thành một trong mười chi hạt kín lớn nhất.
Cái tên Begonia có nguồn gốc từ tên Bégon. Một nhà thực vật học người Pháp, Charles Plumier đã đặt tên cho loài cây này để tưởng nhớ Michel Bégon, thống đốc Haiti và là người bảo trợ của Plumier vào thời điểm đó.
Hình ảnh: Một số Thu hải đường – Begonia tại KANSO Plant
Cây Thu hải đường sinh sống trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới ẩm ướt ở châu Phi, Nam Á, Nam và Trung Mỹ. Cây Thu hải đường có rất nhiều chủng loại đặc sắc. Về cây trong nhà, Thu hải đường Begonia có thể được chia thành 4 nhóm chính:
-
Thu hải đường – Begonia thân mềm: Là cây thường xanh rễ sợi, thân mềm và mọc thẳng hoặc mọc thành bụi. Thu hải đường nhóm này cũng được trồng để lấy hoa nhưng hầu hết tán lá của chúng đều có giá trị thẩm mỹ. Lá Thu hải đường thân mềm thường có màu bạc.
-
Thu hải đường – Begonia thân gỗ: Cũng là cây thường xanh lâu năm dạng rễ sợi. Thân của chúng mọc thẳng, có đốt và nhẵn như thân tre. Lá Thu hải đường nhóm này to và dài rũ xuống, thường nổi bật với các hoa văn trên tán lá như đốm, chấm bi…Hầu hết các giống Begonia thân gỗ được trồng ngày nay đều có nguồn gốc từ các loài có nguồn gốc từ Brazil.
-
Thu hải đường – Begonia thân rễ: Thu hải đường trong nhóm này bao gồm Begonia rex phần lớn đều được ưa chuộng bởi tán lá sặc sỡ sắc màu với nhiều họa tiết đặc biệt. Lá và thân thường có lớp lông.
-
Thu hải đường – Begonia bán củ: Thu hải đường nhóm này gồm các giống lai, đại diện là B. × hiemalis (hay B. × elatior) lai giữa B. socotrana và B. × tuberhybrida. Các cây Thu hải đường này thường được trồng lấy hoa.
Tuy nhiên, để nói về các giống loài Thu hải đường được ưa chuộng nhất trong “làng cây cảnh”, chúng ta có thể chia ra là nhóm lá đốm (Begonia maculata) và nhóm lá lông (Begonia rex).
1. Thu hải đường lá đốm – Begonia maculata
Thu hải đường lá đốm (Begonia maculata) còn được biết đến với các tên gọi tiếng Anh khác như Polka Dot Begonia, Spotted Begonia hay Angel Wing Begonia. Begonia maculata là một trong những loại thu hải đường nổi bật nhất. Nó được phát hiện và đặt tên bởi một nhà phân loại học người Ý vào năm 1820. Tên gọi Begonia maculata cũng do nhà nghiên cứu này đặt dựa trên từ “macula” trong tiếng Latin có nghĩa là “đốm” hoặc “lốm đốm”. Nguồn gốc bản địa của Thu hải đường lá đốm (Begonia maculata) là ở Mexico hay những vùng Nam Phi, Trung Mỹ và châu Á.
Hình ảnh: Một số cây Thu hải đường lá đốm – Begonia maculata
2. Thu hải đường lá lông – Begonia rex
Tất cả các loài Thu hải đường thuộc nhóm Thu hải đường lá lông – Begonia rex đều gây ấn tượng bởi hình dáng cũng như sắc lá sặc sỡ. Chúng còn được thương mại với các tên quốc tế như Leaf Begonia, Beleaf, Fancy-Leaf begonia, Painted Leaf begonia. Từ ngay cái tên cũng đã nhấn mạnh các loài Thu hải đường này luôn “biết cách gây chú ý” bởi tán lá đẹp mắt và độc lạ của chúng. Từ “Rex” trong tiếng Latin nghĩa là “Vua”. Vì vậy Begonia rex cũng được gọi là King Begonia.
Thu hải đường Begonia rex được tìm thấy từ Arunachal Pradesh tới Đông Nam Trung Quốc, và đã được du nhập vào Bangladesh, Cuba và Hispaniola. Với hơn 500 giống cây khác nhau, tạo nên một tập hợp đa dạng các giống Begonia rex rực rỡ gọi là Begonia Rex Cultorum.
Hình ảnh: Một số cây Thu hải đường lá lông – Begonia rex tại KANSO Plant
Rex Begonias không có hoa, chúng chiếm trọn sự yêu thích bằng màu sắc lá đa dạng từ đỏ, hồng đến xanh lá, bạc… đầy hấp dẫn. Các cây Thu hải đường này thường lá lông hoặc xoăn với nhiều cách kết hợp họa tiết trên lá độc đáo và rất khác nhau. Chính những điều này cũng làm nên sự đa bản sắc của nhóm Thu hải đường Begonia rex ấn tượng này.
Một số Thu Hải Đường – Begonia phổ biến
1. Thu hải đường là đốm Wightii – Begonia Wightii
Thu hải đường là đốm Wightii – Begonia Wightii là một loài Thu hải đường lá đốm phổ biến, có tên khoa học là Begonia maculata Wightii. Lá Thu hải đường maculata rũ xuống mềm mại vì thế được ví hoa mỹ là “Cánh thiên thần”. Những chiếc lá Thu hải đường Begonia maculata thon dài có màu xanh đậm, đôi khi có màu từ ô liu đến xanh rừng. Các chấm bi lốm đốm trở thành điểm nhấn nổi bật trên nền lá, chúng có màu từ xám nhạt đến bạc. Mặt dưới lá Thu hải đường maculata có màu cam cháy đậm.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường lá đốm Wightii – Begonia maculata Wightii
2. Thu hải đường lá đốm White Ice – Begonia White Ice
Thu hải đường lá đốm White Ice – Begonia White Ice cũng là một trong những Thu hải đường lá đốm nổi tiếng, được định danh khoa học là Begonia maculata White Ice. Đây là một giống lai thân gỗ được lai tạo vào năm 1998 bởi Charles McGough, một thành viên của Hiệp hội Thu hải đường Hoa Kỳ (American Begonia Society), Texas. Ở Việt Nam, Begonia White Ice còn có tên thương mại là Thu hải đường Băng giá.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường lá đốm White Ice – Begonia White Ice
Lá Begonia White Ice có màu xanh cốm phủ kín bởi những lốm đốm trắng như những phiến băng tan. Viền lá cũng rất ấn tượng và khác biệt với những chấm bạc rất nhỏ, san sát nối tiếp dọc theo mép lá có phần uốn lượn. Mặt dưới là và thân có màu phơn phớt hồng, đôi lúc lại thấy màu cam nhẹ bắt mắt. Angle Wing (Begonia White Ice) này cũng ghi điểm bởi những tán lá mềm mại rũ xuống. Đây là một trong những đặc điểm khiến nhóm Thu hải đường lá đốm (Begonia Maculata) được yêu thích.
3. Thu hải đường Mason – Begonia Masoniana
Thu hải đường Mason có tên khoa học là Begonia Masoniana. Tên thương mại được gọi ngắn gọn là Begonia Mason và còn có tên quốc tế khác là Iron Cross Begonia. Đây được xem là một trong những giống Thu hải đường thân rễ, lá lông (Begonia rex) đặc biệt nhất vì chúng có nguồn gốc ở Việt Nam ta. Trong tự nhiên, người ta đã khám phá được xuất xứ bản địa của cây Begonia Mason này là từ miền Bắc Việt Nam và miền Nam Trung Quốc. Có đến 4 loại Begonia Mason khác nhau bao gồm: Begonia masoniana Jungle, Begonia masoniana River, Begonia masoniana Rock và Begonia masoniana Mountain. Cách phân loại và gọi tên 4 loại Begonia Masoniana này dựa trên khu vực sinh trưởng trong tự nhiên của chúng.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Mason – Begonia Masoniana
Begonia Mason có lá từ màu xanh mạ non đến xanh ngọc lục bảo nổi bật, bao phủ phiến lá và thân lá là một lớp lông tơ (có thể có màu đỏ). Hoa văn màu nâu sẫm tỏa đều từ tâm lá gợi nhớ đến biểu tượng “Iron Cross” của Đức. Từ đó nên Thu hải đường Mason mới có tên Iron Cross Begonia. Tên gọi này do L. Maurice Mason đặt, người nhập khẩu giống cây này từ Singapore vào nước Anh vào năm 1952. Vào thời điểm đó, khoa học chưa xác định chính xác nguồn gốc của Begonia Masoniana, chưa xác định được nó là loài tự nhiên hay giống lai. Qua quá trình nghiên cứu, đến năm 1959, Edgar Irmscher đã công bố bản mô tả chính thức và đặt tên loài này là Begonia Mason (syn. Begonia Masoniana).
4. Thu hải đường Arctic Breeze – Begonia rex Beleaf Arctic Breeze
Là một trong những loài Begonia rex ấn tượng nhất, Thu hải đường Arctic Breeze có ánh kim rất đặc biệt. Begonia Arctic Breeze mọc thành một khóm đầy đặn, lá xanh xám như phủ một lớp bạc, tương đối cứng cáp với đầu lá nhọn và đường gân xanh đen nổi rõ. Mặt dưới và thân có màu đỏ tía. Loài Arctic Breeze này hoàn toàn phù hợp với xu hướng hiện nay khi người ta ngày càng yêu thích và săn lùng những mẫu cây với tán lá bắt mắt và độc lạ.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Arctic Breeze – Begonia rex Beleaf Arctic Breeze
5. Thu hải đường lá xanh – Begonia Beleaf Lima Love
Thu hải đường lá xanh – Begonia Beleaf Lima Love mê hoặc những “tín đồ” cây cảnh bởi sắc xanh khác biệt mà không phải loài cây nào cũng có. Lá Lima Love có màu xanh tươi mát những trái chanh, đem đến cảm giác dễ chịu, thư thái nhất cho bất kỳ ai ngắm nhìn chúng. Viền lá răng cưa với màu nâu sẫm như hạt dẻ, các gân lá trắng tỏa đều từ cuốn lá như một dấu hoa thị.
Thu hải đường Beleaf Lima Love có thể đạt đến chiều cao khoảng 30 cm và duy trì trạng thái đẹp đẽ, tươi tốt trong nhiều năm nếu như được chăm sóc đúng cách.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường lá xanh – Begonia Beleaf Lima Love
6. Thu hải đường Fireworks – Begonia rex Fireworks
Thu hải đường Fireworks (Begonia rex Fireworks) là cây thường xanh thân rễ lâu năm. Không thể nào phủ nhận vẻ đẹp nổi bật của Thu hải đường Fireworks. Cây thu hút nhờ vào sự pha trộn màu sắc và họa tiết đầy độc đáo của lá: lá to, viền lá hồng tím với màu xanh bạc xen giữa, trong cùng là những vân lá nổi rõ màu tím sẫm chạy từ tâm cuốn lá và tỏa đều như pháo hoa rực rỡ. Mặt lá nhăn, mặt dưới và thân màu đỏ tía, phủ một lớp lông đặc trưng của nhóm Thu hải đường lá lông.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Fireworks – Begonia rex Fireworks
7. Thu hải đường Plum Paisley – Begonia rex Plum Paisley
Giống Thu hải đường Plum Paisley – Begonia rex Plum Paisley có lá hình giọt nước màu đỏ mận và màu sẫm hơn loang ra từ tâm. Lớp ngoài cùng lốm đốm sắc xanh và xám ánh bạc. Với nhiều màu sắc phối trộn như thế, Thu hải đường Plum Paisley dễ dàng chiếm được cảm tình của những ai thích cây cảnh rực rỡ. Khi lá Begonia rex Plum Paisley trưởng thành, chúng chuyển từ màu mận sang màu hoa oải hương.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Plum Paisley – Begonia rex Plum Paisley
8. Thu hải đường First Blush – Begonia rex First Blush
Thu hải đường First Blush (Begonia rex First Blush) có lá màu xanh bạc ấn tượng với tâm sẫm màu và màu hồng đỏ lan rộng theo đường gân lá. Khi càng lớn, sắc độ của Thu hải đường First Blush sẽ càng đậm, càng rõ rệt hơn. Đôi khi, Thu hải đường cũng có sắc tím hoa oải hương ánh bạc quyện với màu quả mâm xôi chín mọng.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường First Blush – Begonia rex First Blush
9. Thu hải đường Purple Blush – Begonia rex Purple Blush
Begonia rex Purple Blush là giống Thu hải đường màu sắc sặc sỡ không kém. Thu hải đường Purple Blush mọc thành khóm tròn với những chiếc lá chồng chéo lên nhau. Lá Purple Blush có phần dày hơn, màu xanh sẫm với lốm đốm trắng và màu hồng loang ra từ cuốn lá như một trái tim cuốn hút và đặc biệt.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Purple Blush – Begonia rex Purple Blush
10. Thu hải đường Imperialis – Begonia Imperialis
Thu hải đường Imperialis được định danh khoa học là Begonia Imperialis, có nguồn gốc từ miền nam Mexico và Guatemala. Begonia Imperialis đã được mô tả và đặt tên hợp lệ bởi Charles Lemaire vào năm 1860.
Lá Thu hải đường Imperialis hình trứng, phủ lớp lông nhám, mép răng cưa. Họa tiết lá xanh rêu nổi bật trên nền lá phủ bạc khiến Thu hải đường Imperialis thêm phần bắt mắt.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Imperialis – Begonia Imperialis
11. Thu hải đường Benitochiba – Begonia Benitochiba
Thu hải đường Benitochiba (Begonia Benitochiba) là một giống Begonia rex đặc sắc. Có thông tin cho rằng Isamu Misono, một nhà lai tạo nổi tiếng của Nhật Bản đã lai Begonia Filigree (một giống rex) với loài Begonia luxurians của Brazil, tạo ra Begonia hemsleyana. Dựa trên các đặc điểm của giống cây và số lượng nhiễm sắc thể của loài, có thể nói loài bố mẹ của Benitochiba là Begonia hemsleyana.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Benitochiba – Begonia Benitochiba
Lá Thu hải đường Benitochiba rất đặc biệt. Lá kép có đầu nhọn những chiếc cọ mềm mại, có màu hồng bạc với các vết màu đen hoặc tím dọc theo gân chính. Họa tiết trên phiến lá của Benitochiba khiến người ta liên tưởng đến họa tiết cánh bướm, rực rỡ và đẹp đẽ. Ở nhiệt độ mát mẻ và ánh sáng tốt, lá có màu hồng kim loại sáng. Giống như nhiều giống Begonia rex lai, màu sắc của lá Thu hải đường Benitochiba có xu hướng thay đổi tùy theo mùa. Màu sắc có xu hướng nhạt đi trong cái nóng của mùa nắng nhưng sẽ trở nên rực rỡ hơn khi thời tiết mát mẻ.
12. Thu hải đường Tiger Paws – Begonia Tiger Paws
Đặc biệt cả về hình dáng và hoa văn phiến lá, Thu hải đường Tiger Paws (Begonia Tiger Paws) chính là một trong những giống Begonia không hề kém cạnh về độ nổi tiếng. Thu hải đường Tiger Paws còn được gọi là Eyelash Begonia vì những chiếc lông nhỏ li ti như lông mi dọc theo viền lá. Lá có thể có màu nâu socola hoặc màu đỏ đồng nổi bật. Phiến lá là những đốm xanh mạ điểm xuyết trông như những dấu chân. Phần thân và mặt dưới lá lại có màu đỏ rượu vang bắt mắt, cũng có lông chi chít như đặc trưng chung của Begonia rex.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Tiger Paws – Begonia Tiger Paws
13. Thu hải đường Salsa – Begonia rex Salsa
Hình dáng lá Thu hải đường Salsa – Begonia rex Salsa như hình mũi tên với tâm màu đỏ hồng đến hồng tím cùng vân lá sẫm gần như đen. Sắc xanh oliu với những đốm bạc như vệt phẩy mảu bao quanh phần mép lá. Sắc độ có thể thay đổi theo điều kiện ánh sáng và thời tiết trong năm, tổng thể màu sắc phối trộn hài hòa làm nên nét hấp dẫn của Thu hải đường Salsa.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Salsa – Begonia rex Salsa
14. Thu hải đường lá đỏ – Begonia Arabian Sunset
Thu hải đường lá đỏ – Begonia Arabian Sunset còn có tên là Begonia Black Magic, Begonia Red Angle Wing, là một giống Thu hải đường lai do B. Thompson tạo ra vào năm 1992. Begonia Arabian Sunset có lá màu đỏ rực rỡ, mép xoăn xù. Mặt trên của lá có pha sắc xanh ô liu sẫm màu, có độ bóng với những nốt gai li ti nổi lên
Hình ảnh: Cây Thu hải đường lá đỏ – Begonia Arabian Sunset
15. Thu hải đường lá tím – Begonia Indian Summer
Thu hải đường lá tím – Begonia Indian Summer có tán lá màu tím hồng, ở giữa có phần đậm màu hơn, gần như đen và có ra hoa màu hồng nhạt. Dáng lá Thu hải đường lá tím India Summer nhọn và không đối xứng, viền lá răng cưa, phiến lá nổi với nhiều sắc độ khác nhau.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường lá tím – Begonia Indian Summer
16. Thu hải đường xoắn ốc – Begonia Rocheart
Như cái tên của nó, lá Thu hải đường xoắn ốc – Begonia Rocheart không đối xứng, tạo thành một hình xoắn ốc từ cuốn lá cuộn vào. Tâm lá có màu đen tía, xung quanh có một lớp đốm trắng, hòa vào mép lá màu xanh lục. Mặt dưới lá cũng như cuống lá có màu đỏ tía và có lớp mỏng chi chít.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường xoắn ốc – Begonia Rocheart
17. Thu hải đường Begonia 50 Shades of Gray
Begonia 50 Shades of Gray có những chiếc lá được tách đôi và xoắn ốc với các lớp màu xám bạc xếp tầng.
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia 50 Shades of Gray
18. Thu hải đường Begonia Solar Flare
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Solar Flare
19. Thu hải đường Begonia Cool Breeze Glacier
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Cool Breeze Glacier
20. Thu hải đường Begonia Positively Peridot
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Positively Peridot
21. Thu hải đường Begonia Morning Dew
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Morning Dew
22. Thu hải đường Begonia Black Velvet
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Black Velvet
23. Thu hải đường Begonia Black Beauty
Hình ảnh: Cây Thu hải đường Begonia Black Beauty
Hướng dẫn chăm sóc cây Thu hải đường – Begonia
Ánh sáng phù hợp với Thu hải đường – Begonia
Hầu hết Thu hải đường (Begonia) đều cần ánh sáng tốt để duy trì trạng thái rực rỡ của lá. Ánh sáng gián tiếp sẽ phù hợp Begonia bởi đặc trưng nguồn gốc sống dưới những tán cây rậm rạp nơi các khu rừng nhiệt đới. Cường độ ánh sáng từ trung bình đến mạnh sẽ tạo điều kiện phát triển và khỏe đẹp nhất cho Thu hải đường, nhất là khi trồng trong nhà.
Hình ảnh: Thu hải đường cần ánh sáng để sắc lá đẹp nhất
Tưới nước đúng cách cho Thu hải đường – Begonia
Tưới nước phù hợp và vừa đủ luôn là quan trọng nhất. Không nên để Thu hải đường khô hoàn toàn giữa các lần tưới nước, nhưng chú ý không tưới quá nhiều nước, điều này sẽ dẫn đến rụng lá và các dấu hiệu thối rữa khác.
Độ ẩm lý tưởng với Thu hải đường – Begonia
Bên cạnh các yếu tố khác thì độ ẩm hay hơi nước trong không khí cũng rất quan trọng trong quá trình chăm sóc Thu hải đường (Begonia). Phần lớn chúng đều ưa thích độ ẩm cao vì vốn thích nghi với vùng nhiệt đới ẩm ướt. Trong các loài Begonias thì Begonia rex là cần độ ẩm cao nhất. Vì thế, vào mùa khô hay môi trường phòng điều hòa, cần chú ý cân bằng độ ẩm để cây Thu hải đường được tươi tốt nhất.
Hình ảnh: Yếu tố ẩm sẽ ảnh hưởng đến độ đẹp của lá Thu hải đường
Đất trồng/ Giá thể dành cho Thu hải đường – Begonia
Như các loài cây cảnh nói chung và cây trong nhà nói riêng, Thu hải đường (Begonia) nên được trồng trong đất hoặc giá thể thoáng khí, thoát nước tốt. Đất trồng cũng là yếu tố giúp việc tưới nước cho cây hiệu quả hơn. Ở KANSO Plant, hỗn hợp giá thể sẽ có công thức riêng tuỳ thuộc vào đặc tính mỗi loại cây để đảm bảo các cây trồng khác thích nghi ổn định và phát triển tốt nhất.
Phân bón thích hợp cho Thu hải đường – Begonia
Begonia – Thu hải đường được coi là loài “ăn nhiều”. Bón phân đạm cao hai tuần một lần vào những tháng đầu năm khi thời tiết còn đang nắng ấm sẽ đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và nở hoa vào cuối mùa. Luôn đọc kỹ trên bao bì và pha loãng phân bón, không bón phân vào các tháng mưa dầm.
Một số vấn đề thường gặp ở Thu hải đường – Begonia
Vấn đề về lá của Thu hải đường – Begonia
Lá Thu hải đường có thể gặp các tình trạng như nâu, vàng, rụng hoặc thối lá. Tùy theo biểu hiện của lá thì sẽ có vấn đề khác nhau và cần thường xuyên chăm sóc, theo dõi để phát hiện và giải quyết nhanh chóng, Như biểu hiện nâu lá, có thể lúc này Begonia đang cần thêm độ ẩm hay nhiệt độ quá cao không phù hợp với chúng. Lá vàng có thể là do thiếu ánh sáng hoặc tưới nước quá nhiều hoặc thiếu nước. Lá thối và rụng lá có thể là kết quả của quá nhiều độ ẩm, tưới nước quá nhiều hoặc mức độ ánh sáng thấp. Nhìn chúng, vấn đề về lá ở Thu hải đường đa phần đều bị chi phối bởi ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và nước chứ không phải sâu bệnh. Khi phát hiện vấn đề, điều đầu tiên cần đó là kiểm tra và cân bằng chu trình chăm sóc Begonia cho hợp lý hơn.
Hình ảnh: Đa phần các vấn đề về lá Thu hải đường đều đến từ việc chăm sóc
Các loài gây hại Thu hải đường – Begonia
Rệp sáp, nhện đỏ và bệnh phấn trắng do nấm gây ra là những mầm mống gây hại phổ biến đối với Thu hải đường (Begonia). Cần quan sát và giải quyết ngay khi thấy những dấu hiệu đầu tiên của các loài côn trùng, vi sinh vật gây hại này. Có thể dùng nước lau đi hoặc dùng dầu lá neem lau cục bộ vị trí nhiễm.
Bên cạnh đó, sên và ốc sên cũng là hai loài tấn công Thu hải đường bằng cách ăn lá và thân cây. Tuy nhiên, chúng có thể dễ dàng loại bỏ bằng tay và dùng các biện pháp sinh hóa học để ngăn ngừa trở lại.
